Hiện nay, tình trạng vay biến tướng dưới hình thức hợp đồng đặt cọc, chuyển nhượng tài sản diễn ra ngày càng phổ biến và phức tạp. Các đối tượng thường lợi dụng nhu cầu vay tiền của người dân nhưng không có khả năng tiếp cận ngân hàng để đưa ra những thỏa thuận tài chính ngụy trang dưới hình thức hợp đồng đặt cọc. Người vay bị buộc phải ký các giấy tờ chuyển nhượng tài sản, thường là bất động sản, với các điều khoản bất lợi mà họ không hiểu rõ hoặc không thể từ chối. Thủ đoạn này thường bao gồm việc ép người vay ký kết hợp đồng đặt cọc với nội dung về chuyển nhượng tài sản hoặc cầm cố tài sản, nhưng thực chất đây là các khoản vay với lãi suất cao. Điều này dẫn đến tình trạng nhiều người mất tài sản do không thể trả nợ hoặc không thể thực hiện hợp đồng theo đúng cam kết. Đồng thời, việc tranh chấp pháp lý kéo dài giữa các bên gây ảnh hưởng xấu đến xã hội và kinh tế.

Tại địa phương xảy ra nhiều vụ án tương tự, cụ thể trong vụ án giữa nguyên đơn chị T và bị đơn chị H, nội dung vụ án cho thấy do vợ chồng chị H cần tiền, vào ngày 01/02/2023, chị H đã vay của chị T 600 triệu đồng. Để đảm bảo thực hiện hợp đồng vay, chị H đã ký kết hợp đồng đặt cọc. Nội dung hợp đồng đặt cọc ghi nhận việc chị H thỏa thuận chuyển nhượng cho chị T thửa đất có diện tích 3.621,1m² (thửa số 2038, bản đồ số 3, tọa lạc tại ấp Thanh Bình, xã Tân Thành Bình, huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre) với giá 700 triệu đồng. Chị T đã đặt cọc 600 triệu đồng và hai bên thỏa thuận sẽ hoàn tất thủ tục chuyển nhượng trong 10 ngày. Nếu không thực hiện, vợ chồng chị H phải bồi thường gấp đôi số tiền cọc. Hợp đồng được lập thành văn bản với sự chứng kiến của hai người làm chứng.

Sau đó, chị T khởi kiện, yêu cầu vợ chồng chị H tiếp tục thực hiện hợp đồng chuyển nhượng thửa đất hoặc phải trả lại 1,2 tỷ đồng (bao gồm 600 triệu đồng tiền cọc và 600 triệu đồng tiền phạt cọc). Tuy nhiên, chị H cho rằng 600 triệu đồng là khoản vay, không phải tiền cọc và chỉ đồng ý trả lại tiền vay kèm 48 triệu đồng tiền lãi. Chị H cũng phản tố, yêu cầu tuyên bố hợp đồng đặt cọc vô hiệu. Bản án sơ thẩm đã chấp nhận yêu cầu của nguyên đơn, buộc bị đơn trả 1,2 tỷ đồng. Chị H sau đó kháng cáo, yêu cầu hủy án sơ thẩm vì cho rằng tòa không đánh giá chứng cứ một cách khách quan.

Hợp đồng vay biến tướng thành hợp đồng đặt cọc gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, lớn nhất là thiệt hại tài chính, khi người vay mất tài sản hoặc rơi vào vòng xoáy nợ nần với lãi suất cao. Tranh chấp pháp lý kéo dài cũng gây tốn kém và căng thẳng, trong khi bản chất gian lận của hợp đồng tạo ra rủi ro mất mát lớn hơn cho bên vay. Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn làm tăng sự bất ổn trong xã hội khi quyền lợi của người dân bị xâm phạm.

Thực tế, phòng chống lừa đảo biến tướng vay thành hợp đồng đặt cọc đúng là không dễ vì thủ đoạn ngày càng tinh vi, thường lợi dụng sơ hở pháp lý và sự thiếu hiểu biết của người vay. Để đấu tranh hiệu quả, cần trang bị kiến thức pháp luật, thận trọng khi ký kết hợp đồng, và nhanh chóng tố giác khi phát hiện dấu hiệu bất thường. Tuy khó nhưng nếu cảnh giác và chủ động, vẫn có thể ngăn chặn và tránh được các chiêu lừa này.

Từ đó, tôi đề xuất một số biện pháp như sau:

Cần đẩy mạnh việc phổ biến kiến thức pháp luật, đặc biệt là về các hợp đồng dân sự và các vấn đề liên quan đến vay nợ, chuyển nhượng tài sản. Người dân cần nắm vững quyền lợi và nghĩa vụ của mình khi tham gia vào các giao dịch tài chính.

Các cơ quan chức năng cần kiểm soát chặt chẽ hoạt động cho vay, nhất là những hình thức vay biến tướng thông qua hợp đồng đặt cọc. Đồng thời, cần tăng cường giám sát các tổ chức tín dụng không chính thức để ngăn chặn tình trạng cho vay nặng lãi và các hình thức lừa đảo tài chính.

Những trường hợp cố ý lừa đảo thông qua hợp đồng đặt cọc để biến khoản vay thành chuyển nhượng tài sản cần được xử lý nghiêm minh theo pháp luật. Điều này giúp răn đe và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân…

Theo tôi, những biện pháp này sẽ giúp giảm thiểu tình trạng vay biến tướng, bảo vệ quyền lợi cho người vay và tạo dựng một môi trường tài chính minh bạch, lành mạnh. Rất mong nhận được ý kiến đóng góp từ bạn đọc.

Ngọc Phấn – Phòng 9 Viện KSND tỉnh Bến Tre