Hiện nay, hệ thống pháp luật về dân sự và tố tụng ở nước ta được quan tâm và từng bước hoàn thiện để đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu của thực tiễn. Trong đó, chế định về phân chia di sản thừa kế đã có nhiều quy định thay đổi, bổ sung nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong việc giải quyết các vụ việc về thừa kế. Tuy nhiên, trên thực tế việc giải quyết yêu cầu phân chia di sản thừa kế vẫn là một vấn đề nhức nhối, không chỉ liên quan đến quyền lợi của các bên mà còn đụng chạm đến cả những vấn đề đạo đức, thuần phong mỹ tục và nền tảng văn hóa gia đình. Từ thực tiễn kiểm sát giải quyết các vụ án thừa kế, Phòng 9 - Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bến Tre đã phát hiện những vụ việc có lỗi của chính quyền địa phương trong việc thực hiện thủ tục nhận thừa kế, qua loa dẫn đến thiếu hàng thừa kế và gây ra tranh chấp phức tạp về sau. Trước những vi phạm này, để thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ của mình về kiểm sát hoạt động tư pháp đã được Quốc hội và Ngành phân công, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bến Tre đã kịp thời phát hiện và ban hành kiến nghị phòng ngừa khắc phục vi phạm.

Điển hình, trong vụ án “Tranh chấp chia thừa kế tài sản là quyền sử dụng đất” giữa nguyên đơn ông Đ.C.H với bị đơn bà Đ.T.A, bà Đ.T.B và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan bà Đ.T.C. Vụ án đã được Tòa án nhân dân huyện T xét xử sơ thẩm ngày 12/7/2023 và Tòa án nhân dân tỉnh Bến Tre xét xử phúc thẩm ngày 05/12/2023.

Theo hồ sơ vụ án thể hiện: Ngày 06/01/2014, bà Đ.T.A được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thửa 359, tờ bản đồ số 15, diện tích 2.336,1 m² và bà Đ.T.B được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thửa 356, tờ bản đồ số 15, diện tích 4.700,1 m², đất tọa lạc ấp A, xã Q, huyện T, tỉnh Bến Tre. Việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho bà Đ.T.A và bà Đ.T.B dựa trên cơ sở của “Biên bản về việc họp mặt gia đình” ngày 16/10/2013. Tuy nhiên, căn cứ Công văn số 1474/UBND-NC ngày 14/5/2019 của Ủy ban nhân dân huyện T thể hiện:…Ngày 12/5/2011, bà T.T.Q (mẹ ruột bà Đ.T.A, bà Đ.T.B, bà Đ.T.C và ông Đ.C.H) được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thửa đất số 356, 359; tờ bản đồ số 15; diện tích 7.036,2 m² (trong đó: thửa 356, diện tích 4.700,1 m²; thửa 359, diện tích 2.336,1 m²)…Đến ngày 13/5/2011, bà T.T.Q chết, trước khi chết bà Q không để di chúc. Ngày 16/10/2013, bà Đ.T.B và bà Đ.T.A đến Ủy ban nhân dân xã Q làm thủ tục thừa kế phần đất diện tích 7.036,2 m² nêu trên và kèm theo biên bản họp mặt gia đình ngày 16/10/2013.…Nội dung biên bản họp mặt gia đình ngày 16/10/2013 là: bà Đ.T.A sử dụng diện tích 2.336,1 m², thuộc thửa đất số 359, tờ bản đồ số 15…; bà Đ.T.B sử dụng diện tích 4.700,1 m², thuộc thửa đất số 356, tờ bản đồ số 15…Trên cơ sở biên bản họp mặt gia đình, ngày 28/11/2013 Ủy ban nhân dân xã Q lập thủ tục thừa kế quyền sử dụng đất cho bà Đ.T.B và bà Đ.T.A. Đến ngày 06/01/2014, bà Đ.T.B được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số CHO3424 và bà Đ.T.A được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số CH03425. Tuy nhiên, qua kiểm tra biên bản họp mặt đình ngày 16/10/2013, xét thấy bà T.T.Q có 04 người con, nhưng khi lập biên bản họp mặt gia đình phân chia quyền sử dụng đất của bà Q không có sự tham dự cũng như ý kiến đồng thuận của ông Đ.C.H và bà Đ.T.C. Ủy ban nhân dân huyện nhận thấy rằng việc lập thủ tục thừa kế quyền sử dụng đất cho bà Đ.T.B và bà Đ.T.A mà không có sự đồng ý của ông Đ.C.H và bà Đ.T.C là chưa đảm bảo đúng theo quy định của pháp luật…

Quá trình xét xử vụ án tại Tòa án nhân dân huyện T và Tòa án nhân dân tỉnh Bến Tre, đã xác định việc bà Đ.T.A và bà Đ.T.B được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với các thửa đất nêu trên là không đúng pháp luật, trong khi đất là do bà T.T.Q đứng tên, bà T.T.Q chết không để lại di chúc. Từ đó, Tòa án xác định thửa 359, tờ bản đồ số 15 (thửa mới 436, tờ bản đồ số 15) và thửa 356, tờ bản đồ số 15 vẫn còn là di sản thừa kế của bà T.T.Q để lại nên đã chia thừa kế theo pháp luật.

Để đảm bảo việc lập thủ tục thừa kế quyền sử dụng đất đúng quy định pháp luật. Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bến Tre kiến nghị yêu cầu Ủy ban nhân dân xã Q, huyện T, tỉnh Bến Tre: “Kiểm điểm, rút kinh nghiệm trong thời gian tới khi xác nhận thủ tục thừa kế phải đảm bảo đúng theo quy định pháp luật”.

Trong thời gian vừa qua, những kiến nghị phòng ngừa khắc phục các vi phạm trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ, áp dụng pháp luật do Phòng 9 VKSND tỉnh Bến Tre ban hành đều được cơ quan hữu quan chấp nhận bằng văn bản và triển khai các biện pháp khắc phục. Từ đó chất lượng công tác của các cơ quan tiến hành tố tụng nói riêng và các cơ quan tư pháp nói chung trên địa bàn tỉnh được tăng cường, mặt khác nâng cao hiệu quả phòng ngừa vi phạm trong hoạt động tư pháp trên địa bàn tỉnh Bến Tre.

Khắc Phiên – Phòng 9 VKSND tỉnh Bến Tre