Khoản 2 Điều 31 Hiến pháp năm 2013 ghi nhận “Người bị buộc tội phải được Tòa án xét xử kịp thời trong thời hạn luật định”, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 quy định chức năng thực hành quyền công tố của Viện kiểm sát nhân dân cũng ghi nhận“Mọi hành vi phạm tội, người phạm tội phải được phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử kịp thời” (Điểm a Khoản 2 Điều 3). Bảo đảm việc xét xử nhanh chóng, kịp thời có ý nghĩa đặc biệt quan trọng để hạn chế tình trạng kéo dài thời hạn tạm giam, hạn chế khả năng tự bào chữa của bị can, bị cáo, đồng thời, sớm khôi phục, bồi thường thiệt hại về sức khỏe, tài sản và tinh thần cho người bị hại. Do vậy, dự thảo Bộ luật tố tụng hình sự (sửa đổi) đã có những sửa đổi, bổ sung cơ bản để cụ thể hóa các quy định trên.

Để đẩy nhanh việc giải quyết vụ án hình sự, bảo đảm quyền con người, quyền công dân, khắc phục tình trạng tạm giam bị can kéo dài, dự thảo BLTTHS (sửa đổi) đã rút ngắn thời hạn tạm giam trong giai đoạn điều tra thể hiện: tội nghiêm trọng và tội rất nghiêm trọng, chỉ cho phép gia hạn một lần thay vì gia hạn hai lần như hiện nay; đối với tội đặc biệt nghiêm tọng, chỉ cho phép gia hạn hai lần thay vì gia hạn ba lần. Rút ngắn thời hạn cấp giấy đăng ký bào chữa chỉ còn 12 giờ đối với trường hợp bào chữa cho người bị tạm giữ, 24 giờ đối với trường hợp bào chữa cho bị can, bị cáo. Theo quy định của BLTTHS năm 2003, Viện kiểm sát hoặc Tòa án được trả hồ sơ để điều tra bổ sung không quá hai lần, dự thảo BLTTHS (sửa đổi) sửa đổi theo hướng Viện kiểm sát hoặc Tòa án chỉ được trả hồ sơ để điều tra bổ sung một lần. Dự thảo BLTTHS (sửa đổi) sửa đổi phạm vi áp dụng thủ tục rút gọn, theo đó, thủ tục rút gọn được áp dụng đối với cả giai đoạn xét xử phúc thẩm, mà không chỉ áp dụng đối với giai đoạn, điều tra, truy tố và xét xử sơ thẩm như hiện nay. Ngoài ra, dự thảo BLTTHS (sửa đổi) còn quy định thời hạn chuẩn bị xét xử được tính từ ngày Tòa án thụ lý hồ sơ vụ án thay vì từ ngày Chánh án phân công Thẩm phán chủ tọa phiên tòa như hiện nay vì việc phân công này là công việc nội bộ của Tòa án, không thể lấy thời điểm phân công để tính thời hạn chuẩn bị xét xử.

Bổ sung một số thời hạn tố tụng nhằm bảo đảm các hoạt động tố tụng đều bị ràng buộc bởi thời hạn. Dự thảo BLTTHS (sửa đổi) bổ sung các quy định về việc chuyển hồ sơ, tài liệu giữa Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát; thời hạn Viện kiểm sát quyết định phê chuẩn hoặc không phê chuẩn các lệnh, quyết định của Cơ quan điều tra, bảo đảm quá trình giải quyết vụ án được khẩn trương, cụ thể: Cơ quan điều tra chuyển hồ sơ, tài liệu về tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố cho Viện kiểm sát giải quyết theo thẩm quyền là 03 ngày; thời hạn Viện kiểm sát phải gửi quyết định chuyển vụ án cho Cơ quan điều tra là 24 giờ; thời hạn Cơ quan điều tra đang thụ lý điều tra chuyển vụ án cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền khi nhận được quyết định chuyển vụ án của Viện kiểm sát là 03 ngày; thời hạn Viện kiểm sát ra quyết định phê chuẩn hoặc hủy quyết định khởi tố bị can sau khi nhận được chứng cứ tài liệu bổ sung của Cơ quan điều tra là 03 ngày; thời hạn Viện kiểm sát thông báo bằng văn bản cho Cơ quan đã kết thúc điều tra vụ án khi ra quyết định chuyển vụ án trong giai đoạn truy tố là 03 ngày. Dự thảo BLTTHS (sửa đổi) quy định cụ thể thời hạn giám định: không quá 03 tháng đối với giám định tâm thần của bị can, bị cáo, người làm chứng hoặc bị hại; không quá 01 tháng đối với giám định nguyên nhân chết người; không quá 09 ngày đối với giám định tuổi của bị can, bị cáo, bị hại, tính chất thương tích, mức độ tổn hại sức khỏe hoặc khả năng lao động và giám định chất ma túy, ... Dự thảo BLTTHS (sửa đổi) bổ sung quy định về tạm ngừng phiên tòa trong thời hạn không quá 05 ngày, hết thời hạn tạm ngừng, phiên tòa phải được tiếp tục tiến hành mà không phải xét xử lại từ đầu. Bổ sung thời hạn nghị án là 07 ngày, kể từ ngày kết thúc việc tranh luận tại phiên tòa; bổ sung quy định trong thời hạn 03 ngày kể từ ngày nhận được đơn kháng cáo quá hạn, Tòa án cấp sơ thẩm phải gửi đơn kháng cáo, bản tường trình của người kháng cáo về lý do kháng cáo quá hạn và chứng cứ, tài liệu cho Tòa án cấp phúc thẩm.

Những sửa đổi, bổ sung nêu trên tạo cơ sở pháp lý để đẩy nhanh tiến độ giải quyết vụ án hình sự, góp phần giải quyết, xét xử vụ án nhanh chóng, kịp thời, đáp ứng yêu cầu công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm./.

Phòng 3 -VKSND tỉnh Bến Tre