Bộ Luật TTHS năm 2015 bắt đầu có hiệu lực từ ngày 01/7/2016 gồm có 36 chương và 510 Điều. So với Bộ luật TTHS 2003, các Điều trong luật  mới đưa nội dung hướng dẫn của Nghị quyết, Thông tư vào Luật nên dễ hiểu, dễ áp dụng trong giai đoạn cải cách tư pháp hiện nay.

Cụ thể tại Chương XXX: Thủ tục áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh có 8 Điều (Bộ luật cũ có 7 Điều)

+ Điều 449 - Áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh trong giai đoạn điều tra.

1. Khi Cơ quan điều tra trưng cầu giám định pháp y tâm thần mà kết quả giám định xác định bị can mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi thì Cơ quan điều tra gửi văn bản đề nghị áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh cùng kết luận giám định cho Viện kiểm sát cùng cấp để xem xét, quyết định.

Trong thời hạn 03 ngày kể từ ngày nhận được văn bản đề nghị của Cơ quan điều tra cùng kết luận giám định, Viện kiểm sát quyết định áp dụng biện pháp chữa bệnh đối với bị can hoặc yêu cầu Cơ quan điều tra trưng cầu giám định bổ sung, giám định lại nếu thấy chưa đủ căn cứ để quyết định.

2. Trường hợp Viện kiểm sát ra quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh thì Cơ quan điều tra phải ra quyết định tạm đình chỉ hoặc đình chỉ điều tra đối với bị can.

Như vậy, trong giai đoạn điều tra, khi nghi ngờ bị can có dấu hiệu mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi thì Cơ quan điều tra trưng cầu giám định, khi có kết quả giám định kết luận: ví dụ như kết luận bị can “tại thời điểm gây án và hiện nay hạn chế năng lực nhận thức, mất năng lực điều khiển hành vi” thì Cơ quan điều tra có văn bản đề nghị áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh (kèm kết quả giám định)gửi cho Viện kiểm sát cùng cấp để ra Quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh. Khi Viện kiểm sát ra Quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh thì Cơ quan điều tra phải ra quyết định đình chỉ điều tra đối với bị can. Như vậy giai đoạn này thẩm quyền ra Quyết định đình chỉ bị can là Cơ quan điều tra (không phải là Viện kiểm sát như trước đây). (Thủ tục này đã được hướng dẫn tại Thông tư liên tịch số 03/TTLT ngày 24/9/1997).

+ Điều 454. Đình chỉ thi hành biện pháp bắt buộc chữa bệnh

1. Biện pháp bắt buộc chữa bệnh được thực hiện ở cơ sở bắt buộc chữa bệnh tâm thần do Viện kiểm sát hoặc Tòa án chỉ định theo quy định của pháp luật.

2. Khi có thông báo của thủ trưởng cơ sở bắt buộc chữa bệnh tâm thần về việc người bị bắt buộc chữa bệnh đã khỏi bệnh thì cơ quan đã đề nghị áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh hoặc Viện kiểm sát, Tòa án đã ra quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh trưng cầu giám định pháp y tâm thần về tình trạng bệnh của người bị bắt buộc chữa bệnh.

Căn cứ kết luận giám định về việc người bị bắt buộc chữa bệnh đã khỏi bệnh, Viện kiểm sát, Tòa án ra quyết định đình chỉ thi hành biện pháp bắt buộc chữa bệnh.

3. Quyết định đình chỉ thi hành biện pháp bắt buộc chữa bệnh phải được cơ quan đã đề nghị áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh hoặc Viện kiểm sát, Tòa án gửi ngay cho cơ sở bắt buộc chữa bệnh và người đại diện của người bị bắt buộc chữa bệnh.

4. Các hoạt động tố tụng, việc chấp hành hình phạt đã bị tạm đình chỉ có thể được phục hồi theo quy định của Bộ luật này.

Nội dung Điều luật quy định (đối với Viện kiểm sát): Khi người bị bắt buộc chữa bệnh đã khỏi bệnh, Thủ trưởng cơ sở bắt buộc chữa bệnh thông báo cho Viện Kiểm sát (cơ quan đã ra quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh) để Viện kiểm sát ra quyết định trưng cầu giám định pháp y tâm thần về tình trạng bệnh của người bị bắt buộc chữa bệnh. Khi có kết luận giám định về người bị bắt buộc chữa bệnh đã khỏi bệnh, Viện kiểm sát ra quyết định đình chỉ thi hành biện pháp bắt buộc chữa bệnh. (Nội dung này quy định tại Nghị định số 64/2011/NĐ-CP ngày 28/7/2011 của Chính phủ).

Phòng 3 - VKSND tỉnh Bến Tre